Σε αυτόν τον κρατήρα της κοινωνικής μετάλλαξης έζησαν οι άγιοι τρεις Ιεράρχες. Οι τρεις μεγάλες μορφές της Ορθόδοξης Θεολογίας αναλώθηκαν στη διακονία της νέας κουλτούρας. Και ξέρουμε τι αγώνας τιτάνιος απαιτείται για τέτοιες κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές. Πάγια νομοτέλεια της κοινωνίας είναι το παλιό να αντιμάχεται λυσσαλέα το καινούργιο. Είναι γνωστό ότι δεν αλλάζει εύκολα ρότα προσανατολισμού το κοινωνικό γίγνεσθαι. Και όμως οι τρεις Ιεράρχες χάρη στη βαθιά τους πίστη στο Χριστό, στην ελληνομάθειά τους και στην αρχαιομάθειά τους δηλ. στη βαθιά γνώση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, που τον σπούδασαν στα πανεπιστημιακά έδρανα της Αθήνας και μάλιστα ο Γρηγόριος έγινε και πανεπιστημιακός δάσκαλος, με τέτοια στέρεη πνευματική αρματωσιά, κατάφεραν να ζυμώσουν μια νέα πολιτισμική κουλτούρα. Πήραν από τη βρυσομάνα των κλασσικών μας γραμμάτων ό,τι διαχρονικό είχε και το σύζευξαν με τα ευαγγελικά μηνύματα. Από τη σύζευξη αυτή γεννήθηκε ένα νέο πολιτισμικό μόρφωμα ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός, που στάθηκε αργότερα το στέρεο υπόβαθρο του δυτικού πολιτισμού.
Ας δούμε τώρα πολύ σύντομα βέβαια το έργο των τριών Ιεραρχών για να βγάλει ο καθένας μας αβίαστα τα συμπεράσματα του για το πόσο πολύτιμοι στάθηκαν για το γένος μας και τον πολιτισμό μας.
Ο Χρυσόστομος
ορφάνεψε από τα γεννοφάσκια του. Παρά την ορφάνια του και τη φτώχεια του μπόρεσε χάρη στη μητέρα του την Ανθούσα να σπουδάσει φιλοσοφία, νομικά, ρητορική και θεολογία. Να αποκτήσει δηλαδή στέρεη πνευματική θωράκιση. Ακούστε δειγματοληπτικά μερικές από τις πάγιες θέσεις του. Το δράμα της φτωχολογιάς τον συγκλονίζει. Αρνείται τη διάκριση πλούσιων και φτωχών. Εξεγείρεται για όλους τους κατατρεγμένους προκειμένου να βρούν τα δίκαια τους. Καταγγέλλει, δραστηριοποιείται για να ανακουφίσει του πάσχοντες. Στις μέρες του η εκκλησία της Κωνσταντινούπολης τρέφει 7.000 φτωχούς. Εκφωνεί πύρινους λόγους. Ακούστε τι κηρύττει: "Δεν είναι με κανένα τρόπο δυνατό να γίνεται κάποιος πλούσιος χωρίς να αδικεί". Αν κάποιος πει ότι κληρονόμησε τον πλούτο από τον πατέρα του, πάλι με άδικα μέσα θα έχει πλουτίσει. Γιατί κληρονόμησε προϊόντα της αδικίας …" ,και αλλού λέγει: "Τα αγαθά ανήκουν στο Θεό και ό,τι προσφέρει ο Κύριος είναι κοινά …". Και συνεχίζει: "δικό μου και δικό σου, είναι λέξεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, γιατί τα πάντα από τον Χριστό τα έχουμε πάρει: Όταν τα θεωρείς κοινά, τότε είναι και δικά σου και του συνανθρώπου σου όπως ακριβώς είναι κοινός ο ήλιος και ο αέρας και η γη και όλα τα υπόλοιπα φυσικά αγαθά …".Τώρα θέλω να περιγράψω και μια άλλη διάσταση του Ιωάννη του Χρυστοστόμου: Όταν το 398, παρά τη θέλησή του, έγινε Αρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως, πρώτο του έργο ήταν να ξεκαθαρίσει τον κλήρο από τα παράσιτα και κατόπιν να στηλιτεύσει τη σπατάλη και τη υλοφρονύση της εξουσίας. Η ελεγκτική του γλώσσα τον οδήγησε σε σύγκρουση με το παλάτι, τη φιλόδοξη αυτοκράτειρα Ευδοξία, η οποία με συμμάχους τους εχθρούς του, τον εξόρισε στα βάθη της Αρμενίας. Τρεις μήνες οδοιπορούσε κάτω από αφόρητο καύσωνα και τελικά πέθανε από εξάντληση στα Κόμανα του Πόντου. Τα στερνά του λόγια ήταν «Δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν». Και σας ερωτώ: ποιος φιλόσοφος, ποιος πολιτικός, ποιος κοινωνιολόγος, ποιος κοινωνικός μεταρρυθμιστής είπε κάτι περισσότερο από την κοινωνική Θεολογία του Ιωάννη Χρυσοστόμου; που είναι Θεολογία επανάστασης, ενάντια σε εκείνους που αδικούν.
Και τώρα ας πάρουμε μια γεύση από τη δράση και τη διδασκαλία του Μ. Βασιλείου
Και αυτός είναι της ίδιας σχολής με τον Ιω.Χρ. και ίσως έχει πιο προωθημένες αντιλήψεις για την αναμόρφωση της κοινωνίας. Προσπαθεί να αναβιώσει την κοινοκτημοσύνη της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων. Καταδικάζει την ατομική ιδιοκτησία, την αδικία, τον πλούτο. Κηρύσσει την ισοτιμία των ανθρώπων μεταξύ τους. Αρνείται ότι μπορεί κάποιος να είναι δούλος, εξ αιτίας των πολιτικών και κοινωνικών του πεποιθήσεων. Όλοι οι άνθρωποι είναι ομότιμοι μπροστά στο Θεό. Τα αγαθά προορίζονται για όλους τους ανθρώπους. Η υπέρβαση του μέτρου στις εκδηλώσεις της ζωής οδηγεί στον εγωισμό, στην πλεονεξία, στην κοινωνική αδικία και απανθρωπιά. Όπως δυστυχώς συμβαίνει και στις μέρες μας. Αυτό που κάνουν οι πλούσιοι να μαζεύουν τα αγαθά που είναι κοινά για όλους τους ανθρώπους, και να τα θεώρουν αποκλειστικά δικά τους, είναι αδικία. Και δίνει πρώτος το παράδειγμα: Όλη του την περιουσία τη διαθέτει στους φτωχούς και χτίζει την περίφημη Βασιλειάδα, ένα ολόκληρο κτιριακό συγκρότημα από νοσοκομείο, γηροκομείο, ορφανοτροφείο, σχολείο στα οποία η φτωχολογιά εύρισκε προστασία και οι ανήμποροι καταφύγιο. Κι όταν το 367 πλήττει την Καισάρεια μεγάλη πείνα ο Μ. Βασίλειος οργανώνει λαϊκά συσσίτια και στηλιτεύει τους μαυραγορίτες που πλουτίζουν, χωρίς αιδώ, χωρίς έλεος. Και τους λέγει: δεν έχετε το δικαίωμα να βάζετε το κέρδος πάνω από τον άνθρωπο. Πέρα όμως από αυτό ο μεγάλος αυτός πατέρας της Ορθοδόξου εκκλησίας, ήταν όπως λέμε σήμερα και ακτιβιστής οικολόγος. Ακούστε τι λέει για την μόλυνση του περιβάλλοντος, από την αλόγιστη εκμετάλλευση και φθορά του φυσικού πλούτου. Η κατασπατάληση των πηγών ενέργειας, χάριν του κέρδους άλλαξαν την φύση, και το κλίμα αλλόκοτα, δηλαδή αφύσικα, τροποποιήθηκε. Ακραία καιρικά φαινόμενα κάνουν την εμφάνισή τους: Δριμείς χειμώνες, αυξημένη υγρασία, καύσωνες, καταρρακτώδεις βροχές και ποικίλες άλλες μετεωρολογικές μεταλλάξεις προκαλούνται. Αυτές οι κλιματικές μεταβολές ξεπέρασαν τα φυσικά όρια και βλάπτουν και θανατώνουν τους ανθρώπους. Ποια είναι η αιτία της κλιματικής αυτής διαταραχής; Από πού προέρχονται τα καινοφανή αυτά κλιματικά φαινόμενα; Και απαντά ο ίδιος: "από την κατασπατάληση των φυσικών πόρων, χάριν του κέρδους". Ακούγοντας αυτές τις οικολογικές θέσεις του Μ. Βασίλειου δεν νομίζετε ότι ακούτε ανθρώπους της Γκριν-Πις (GreenPeace) του καιρού μας;Και τελειώνω με μια σύντομη αναφορά μου στην δράση μιας άλλης μεγάλης μορφής της Χριστιανοσύνης, τον Καππαδόκη και μελίρρυτο πατριάρχη Κων/πόλεως:
Τον Γρηγόριο το Θεολόγο
Γι’ αυτόν τον πρύτανη των Θεολόγων το Γρηγόριο έχω να πω τα εξής: Πρόκειται για χαρισματική μορφή. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους διανοητές των αιώνων και ίσως ο πρώτος από τους πιο αξιόλογους στοχαστές. Όποιος μελετήσει κείμενα του Γρηγορίου θα μείνει έκπληκτος για το ύψος της σκέψης του και το βάθος των συλλογισμών του. Πουθενά η προχειρότητα, το έωλο και το σαθρό. Ο λόγος του έχει τόση νοηματική πύκνωση που για να τον προσεγγίσεις απαιτείται υψηλή αυτοσυγκέντρωση. Δεινός χειριστής του προφορικού και του γραπτού λόγου. Κινείται με άνεση – με ευχέρεια – από την ομηρική μέχρι την αττική των ελληνιστικών χρόνων, και όταν γράφει ποίηση, ιδιαίτερα έμμετρη, χρησιμοποιεί και ομηρικούς τύπους. Όταν όμως απευθύνεται στο λαό χρησιμοποιεί τη γλώσσα της εποχής του, για να συγκινήσει το εκκλησιαστικό πλήρωμα. Ο Γρηγόριος θεωρείται ο λογοτεχνικότερος και χαριέστερος των πατέρων της εκκλησίας γιατί συνδυάζει τους νόμους της λογικής με τους κανόνες της αισθητικής. Στερεότητα λόγου με λεπτότητα έκφρασης. Τα κείμενα του θεωρούνται μνημειώδη και κλασσικά γι' αυτό το λόγο, όλοι οι υμνογράφοι της Εκκλησιαστικής μας ποίησης, όπως ο Ρωμανός ο μελωδός, ο Ιωάννης ο Δαμασκήνος και πολλοί άλλοι, τα χρησιμοποιούν σαν ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης των ύμνων τους. Πέρα όμως από αυτή τη διάσταση της δράσης του, ο Αγιος Γρηγόριος, αυτός ο υψιπετών νους, αναπτύσσει και αντιαιρετική δράση. Στην εποχή του αναπτύσσονται πολλά αιρετακά ρεύματα, αιρετικές τάσεις. Όλα αυτά τα απύλωτα στόματα των αιρετικών που διαστρέφουν και κακοποιούν τις χριστιανικές αλήθειες, τα αποστομώνει με τη θεολογική του ρομφαία, δηλ. την πύρινη θεολογική του επιχειρηματολογία. Σ'αυτόν τον τομέα της θρησκευτικής ζωής του βυζαντινού κράτους, ο Άγιος Γρηγόριος, αυτό το θερμοκήπιο των χριστιανικών αρετών, αυτός ο αετός της θεολογίας αναδεικνύεται δεσπόζουσα μορφή του αγώνα εναντίων των αιρετικών, ο κυματοθραύστης των αιρετικών τάσεων. Αυτή η θεηγόρος φωνή, αυτό το φωτεινό πνεύμα συναρπάζει και συνεγείρει, γοητεύει και σαγηνεύει τους πιστούς και φυτεύει στις ψυχές τους τα μυρίπνοα άνθη της χριστιανικής ορθόδοξης θεολογίας για να αντιστέκονται σθεναρά στους αιρετικούς. Έτσι ο Γρηγόριος με τη στέρεη θεολογική του αρματωσιά και την πνευματική του θωράκιση, κατόρθωσε να στερεώσει και να παγιώσει τις χριστιανικές αλήθειες στη συνείδηση των πιστών.Από αυτή την τηλεγραφική μου αναφορά στους τρεις ιεράρχες, βγαίνει ότι οι πατέρες αυτοί είχαν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Και την είχαν γιατί βίωσαν το πνεύμα της αγάπης και της θυσίας που είχε ο Χριστός για κάθε άνθρωπο. Και αγάπη σημαίνει ανθρωπιά σημαίνει αλληλεγγύη, ευαισθησία για τον διπλανό μας, γιατί ο κάθε διπλανός μας είναι η ζωντανή εικόνα του Θεού. Για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε πόσο επίκαιρος και διαχρονικός είναι ο λόγος των τριών Ιεραρχών θα αναφέρω ένα απόσπασμα από μια συνέντευξη στην ελληνική τηλεόραση της ελληνίδας καθηγήτριας στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης της Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ. Είπε: "το ζητούμενο της καταναλωτικής μας κοινωνίας είναι: να αναδείξουμε τον άνθρωπο σαν πρώτη αξία της ζωής. Και η ανάδειξη του ανθρώπου σαν πρώτη αξία στη ζωή μας, θα γίνει όταν ο καθένας μας είναι αλληλέγγυος προς τον πλησίον του. Να έχουμε δίπλα μας κάποιον που να πονάει όταν πονάμε και να χαιρόμαστε όταν ο διπλανός χαίρεται".
Απ'όσα ειπώθηκαν στη σύντομη σημερινή ομιλία μου για τους τρεις Ιεράρχες βγαίνει το επιμύθιο: Οι τρεις ιεράρχες με τη ζωή και το έργο τους συνέβαλαν στην ανάπτυξη του θρησκευτικού και του κοινωνικού μας πολιτισμού. Οι τρεις ιεράρχες αποτελούν πρότυπα για εκείνους που θέλουν, που επιθυμούν, να έχουν δημιουργική παραγωγή μέλλοντος.
(Λόγος που εκφωνήθηκε στον ι.ν.Αγ.Δημητρίου Αλμυρού στις 30/1/2010 από την κ.Μαυρογένη Ευμορφία θεολόγο καθηγήτρια του 2ου γυμ.Αλμυρού)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου